Türkiye, dijital pazarlarda rekabeti artırmak ve tüketicileri korumak amacıyla önemli bir adım atıyor. Hükümetin hazırladığı yeni düzenleme ile dev dijital platformlara sıkı kurallar getiriliyor. Avrupa'da uygulanan "geçit bekçisi" kavramı, Rekabet Kanunu'na dahil edilerek büyük platformların haksız rekabetin önüne geçilecek.
Geçit Bekçisi Nedir? Dijital Pazarda Neler Değişecek?
"Geçit bekçisi", iç pazarda büyük etkiye sahip olan, işletmelerin kullanıcılara ulaşmaları için önemli bir aracı olarak görev yapan ve egemen konumda bulunan platformlar olarak tanımlanıyor. Yeni düzenleme ile bu platformlara bir dizi kural getirilecek. Bu kuralların amacı, pazar güçlerini kötüye kullanmalarını önlemek, adil ve yarışılabilir bir piyasa yapısı oluşturmak ve tüketicilerin refahını korumak.
Peki, bu düzenleme ile neler değişecek? İşte bazı önemli noktalar:
- Kayırmanın Önüne Geçilecek: Geçit bekçisi statüsüne alınacak şirketler, kendi mal ve hizmetlerini ticari kullanıcıların veya üçüncü tarafların mal ve hizmetlerine kıyasla sıralamada veya aramada kayıramayacak.
- Veri Kullanımı Sınırlandırılacak: Platformdaki verileri ticari kullanıcılarla rekabet ederken kullanamayacak.
- Bağlılık Zorlaması Engellenecek: Ticari kullanıcılara ve son kullanıcılara sunduğu mal veya hizmetleri, kendisi tarafından sunulan diğer mal ve hizmetlere bağlı hale getiremeyecek.
- Rekabet Kısıtlaması Yasaklanacak: Ticari kullanıcıların rakip teşebbüsler ile çalışmasını kısıtlayamayacak ve zorlaştıramayacak.
Yasal Düzenleme ve Cezai Yaptırımlar
Yasal düzenleme ile Türkiye'de faaliyet gösteren ancak kuruluş yeri farklı olan şirketler de geçit bekçisi olarak kabul edilebilecek ve yükümlülüklere tabi olacak. Bir şirketin geçit bekçisi olup olmadığının belirlenmesi için belirli kurallar olacak ve bu eşik değerler tebliğ ile belirlenecek. Rekabet Kurulu, bir şirketin geçit bekçisi olup olmadığına kuruluşların başvurusu veya resen karar verebilecek.
Rekabet Kurulu, geçit bekçilerinin rekabeti ihlal ettiğini tespit ederse yapısal tedbirler alabilecek. Son 5 yılda aynı platformda en az iki kez yükümlülükler ihlal edilmişse, doğrudan yapısal tedbir uygulanabilecek. Geçit bekçileri piyasaların adil ve yarışılabilir haline zarar verirse, kurul tarafından saptanacak olan yıllık gayri safi gelirlerinin yüzde onuna kadar olan idari para cezası uygulanabilecek. Tekrarlanan ihlallerde bu ceza iki katına kadar artırılabilecek.
Avrupa Birliği Örneği ve Beklentiler
Avrupa Birliği, 2022'de yürürlüğe giren Dijital Piyasalar Yasası ile benzer bir düzenlemeyi hayata geçirmişti. Bu yasa ile dijital sektörde "geçit bekçisi" olarak hareket eden platformlar için kurallar getirilmiş ve bu platformların yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda ciddi cezalar uygulanmıştı. Türkiye'deki düzenlemenin de benzer şekilde, dijital pazarda rekabeti artırması ve tüketicilerin haklarını koruması bekleniyor.
Bu düzenleme ile dijital platformların daha şeffaf ve adil bir şekilde faaliyet göstermesi, küçük ve orta ölçekli işletmelerin (KOBİ) rekabet gücünün artması ve tüketicilerin daha geniş bir ürün ve hizmet yelpazesine daha uygun fiyatlarla erişebilmesi hedefleniyor. Hükümetin bu adımı, Türkiye'nin dijitalleşme sürecinde önemli bir kilometre taşı olarak değerlendiriliyor.
